İlkçağ’da İzmir üzerine temel kitap…

Ancient Smyrna. A History of the City from the Earliest Times to 324 A.D. Cecil John Cadoux, Oxford, Basil Blackwell, 1938, xlv, 438 s, 13 levha, 3 harita, 23x15 cm, bez cildinde. C. J. Cadaux (1883-1947) İzmir’in İlkçağ tarihi üzerine yaptığı araştırmanın ilk ürünü olan teziyle Londra Üniversitesi’nden lisans derecesini; daha sonraki başka bilimsel araştırmalarıyla da, yine Londra Üniversitesi’nden İlahiyat Doktoru unvanını, Oxford Üniversitesi’nden bir diğer yüksek lisans derecesini, Edinburgh Üniversitesi’nden de Onursal İlahiyat Doktoru unvanlarını almış, dolayısıyla tarih ve ilahiyat dallarında uzmanlaşmış bir araştırmacıdır. 1900 sıralarında, çok uluslu ticaret kenti İzmir’e yerleşmiş binlerce yabancı arasında bulunan, ailesi bu kentte 17 yıl yaşamış C. J. Cadoux bu sırada İzmir’de doğmuştur. Londra Üniversitesi’nden alacağı ilk akademik unvan için tez yazma çalışmasına 1909’da başladığına, üstelik kendisi o zaman genç yaşında hükümetin bir memuru durumunda bulunduğuna göre ailece İzmir’den ayrılmaları 20. yüzyılın hemen başında olmuş. Anadili İngilizceden başka Fransızca, Almanca, Latince, eski ve yeni Yunancayı çok iyi bilmektedir. Cadoux’un İzmir kitabı, nicelik ve nitelik açısından bir kentin İlkçağ tarihi ile ilgili yapılmış çalışmaların içinde çok önemli bir üne de sahiptir. Eser yalnızca dönemin kuru bilgisini aktarmaktan ibaret olmayıp, aynı zamanda ilgilisi için hoş, anektodlarla bölümler de ihtiva eder. Örneğin kentin o zaman ne kadar bakir ve güzel olduğunu da okuyucuya hatırlatmadan edemez. Aristeides’in ilkçağlarda İzmir’in sembolü olan Meles Çayı tasviri bu açıdan oldukça etkileyicidir: “Meles, denizden uzak olmayan bir yerde mağaracıklar, evler ve ağaçlar arasında yerden çıkar, bir yarma kanal içinde dinginlikle, köpüklenmeden, hızlanmadan akıp denize karışır. Ve burada balıktan bol bir şey yoktur. Bu balıklardan bazıları kıyıya gelen insanların elinden yiyecek alacak kadar insanlara alışıktır. Kaval çalındığında sanki sarhoşmuş gibi dans edercesine takla atarlar.”